De verduurzaming van Amersfoort in combinatie met de groei van de stad zien wij als de voornaamste opgaven voor de toekomst. Deze opgaven vragen om een samenhangende visie en aanpak: immers, de groei van de stad biedt uitdagingen onder andere op het terrein van bereikbaarheid maar juist ook kansen voor de verduurzaming. De kunst wordt om bij nieuwbouw, inbreiding en renovatie niet een toekomstige verduurzamingsopgave te creëren.
Het raadsbesluit om geen programma 'Duurzaamheid' in te voeren heeft consequenties voor het uitvoeringsprogramma Duurzame Stad. Dit programma zal eind 2020 worden geëvalueerd.
Duurzaamheid en de energietransitie
Tegelijkertijd met de groei van de stad wordt er hard gewerkt aan de verduurzaming van Amersfoort. Zo dragen we bij aan het tegengaan van de wereldwijde klimaatverandering en proberen we de gevolgen ervan voor mens en natuur te beperken. Op het gebied van duurzaamheid werken we aan de energietransitie, circulaire economie (H3.1), duurzame mobiliteit (H1.4), klimaatadaptatie (H1.1) en het eigen huis op orde (H1.2). In de verschillende hoofdstukken in deze begroting komen deze onderwerpen naar voren.
In de komende jaren zal stevig geïnvesteerd moeten worden om minimaal aan het klimaatakkoord te kunnen voldoen. Voor het jaar 2021 zijn er nog voldoende middelen beschikbaar om de projecten van de verschillende pijlers binnen het programma Duurzame Stad uit te kunnen voeren. Voor de jaren 2022 en verder is een nieuwe financiële impuls noodzakelijk. Deze zal opgenomen worden in de Kadernota-aanvraag in het komende jaar.
In de komende periode gaat het om het continueren van reeds opgestarte projecten de ondersteuning bij initiatieven van bewoners en ook bij grootschalige duurzame opwek (van zowel wind als zon). De gevolgen van de COVID-19 crisis willen we gebruiken om kansen op het gebied van onze duurzaamheidsambities te benutten (o.a. door het stimuleren van duurzame investeringen en het benutten van mogelijkheden op het gebied van duurzame mobiliteit).
Het energieloket begeleidt de ondersteuning en ontzorging van onze inwoners bij de verduurzaming van hun woning. Ook de pilot gebouwgebonden financiering wordt voortgezet om ervaring op te doen bij het zoeken naar de betaalbaarheid van de transitie voor bewoners.
Omdat van de totale CO 2 -uitstoot in Amersfoort ruim 40% wordt veroorzaakt door het verwarmen van huizen en gebouwen met aardgas, is de uitdaging op het vlak van de warmtetransitie groot. In Amersfoort vormt de vastgestelde Warmtevisie het startpunt voor het aardgasvrij maken van de stad. Met als uitgangspunt deze visie wordt in 2021 de Transitievisie Warmte vastgesteld en ontwikkelen wij samen met bewoners wijkwarmteplannen: de eerste daarvan voor Schothorst-Zuid is inmiddels afgerond. Hierin wordt ingezet op de toekomstige warmtevoorziening middels een warmtenet. Eerst tijdelijk gevoed door biomassacentrales daarna met behulp van geothermie uit de bodem waarmee we nu al actief aan de slag gaan. Hiervoor zijn inmiddels de vergunningen om proefboringen uit te voeren, door het ministerie van EZK verleend. In 2021 gaan we aan het werk met het uitvoeren van de in 2020 aangevraagde subsidie Proeftuinprogramma Aardgasvrije Wijken (PAW), in samenwerking met het Warmtebedrijf Amersfoort, de woningbouwcorporaties en bewoners. De aanleg en verdere uitrol van het warmtenet moet de komende jaren bijdragen aan een aanzienlijk deel van de CO2 reductie.
Ook in 2021 gaan we verder met de uitvoering van het deelakkoord duurzaamheid. We continueren onze inzet als het gaat om zon op dak, grootschalige zon- en windenergie en geothermie. Het makelen in vraag en aanbod van geschikte daken voor zonnepanelen wordt in 2021 verder uitgerold. Het concept-bod van de Regionale Energiestrategie (RES) is opgesteld waarin de locaties moeten aanwijzen waar we de opwek van duurzame energie samen met de regio willen realiseren en zal het definitieve bod richting Rijk in maart 2021 plaatsvinden. Maar om de energietransitie te laten slagen, moet op een aantal fronten meer regie worden gevraagd en voortgang worden geboekt. De regionale afspraken die we maken in een verdere uitwerking van de RES (Regionale Energie Strategie) gaan we uitvoeren. We doen dit in samenwerking met de bewoners, bedrijven, groene partijen en netbeheerders in de regio. Dit moet leiden tot meer duurzame opwek in de regio.
We zijn op een aantal fronten afhankelijk van het Rijk als het gaat om de betaalbaarheid en benodigde regelgeving. Andere voorwaarden voor een succesvolle uitvoering van de energietransitie in Amersfoort zijn: draagvlak onder bewoners, een goed functionerende markt met aantrekkelijke proposities en een stevige rol van de gemeente in de governance (met name bij de uitrol van warmtenetten).
Groeiende stad: wonen en ruimtelijke ontwikkeling
Amersfoort biedt een aantrekkelijke woon- en werkomgeving. De komende jaren blijft de stad groeien: met de huidige prognoses groeien we naar ruim 180.000 inwoners in 2040. Amersfoort wil de groei op een verantwoorde en duurzame manier faciliteren. Om de groei te faciliteren zijn er voldoende werklocaties en vooral voldoende betaalbare woningen nodig die bijdragen aan een gezond en prettig leefklimaat. Vanwege de grote ruimteclaims en hoge kosten is dit een complexe opgave die integraal en met verschillende partijen opgepakt moet worden.
Verschillende opgaven (werklocaties, bereikbaarheid, energietransitie, klimaatadaptatie, gezondheid, leefbaarheid, natuur en voorzieningen) worden daarbij in samenhang met elkaar opgepakt. Om de aantrekkelijkheid en leefbaarheid in een groeiende stad op peil te houden moeten ook de voorzieningen meegroeien. Dat geldt ook voor de beschikbaarheid van de voldoende kwalitatieve werklocaties.
Om de woonopgave aan te pakken moet er flink gebouw worden. We bouwen op diverse plekken zoals in Vathorst en de Hoef. Het Deltaplan Wonen biedt een maatregelenpakket waarbij blijvende aantrekkelijkheid, leefbaarheid en duurzaamheid voorop staan. We moeten elk jaar tot 2030 1.000 woningen bouwen om aan de woningvraag te voldoen. Daartoe is een versnelling in realisatie van belang mede omdat daarmee de doorstroming in de stad mogelijk wordt. Het gebied langs Eem en Spoor is hiervoor de aangewezen plek. Hiervoor is de verplaatsing van de ROVA essentieel en zal tevens de Nieuwe Poort aanpassingen behoeven. De woningbouwopgave is niet alleen een programma van getallen. Wij kijken ook goed naar welke behoefte er is voor welke type woningen en wat dat betekent voor het programma en de gebiedsontwikkelingen.
Met de uitvoering van het Deltaplan Wonen en het actieplan Middenhuur zetten wij naast versnelling van de bouwopgave vooral in op het aanpakken van excessen op de woningmarkt en het bevorderen van de doorstroming. Omdat wij de woonopgave alleen met de stad kunnen realiseren, intensiveren wij de samenwerking met betrokken partijen zoals corporaties, makelaars, ontwikkelaars, beleggers. Dit doen wij onder ander via de gezamenlijke woontafel die in 2020 start en waarbij wij gezamenlijk verkennen wat er nodig is en welke knelpunten er nog zijn. Bijzondere aandacht hebben wij voor het tegengaan van discriminatie op de arbeidsmarkt. Wij doen onderzoek om te achterhalen wat de problemen en knelpunten zijn en gaan het gesprek met betrokken partijen om het onderwerp bespreekbaar te maken en te bekijken welke (gezamenlijke) acties nodig zijn.
We willen een thuis voor iedereen bieden. Dat betekent dat mensen met een zorgvraag moeten kunnen wonen in een omgeving waar zij zich thuis voelen en waar aandacht is voor hun mogelijkheden en beperkingen. Een eigen woonplek in de wijk met passende zorg en begeleiding op maat is dé springplank voor herstel en (re-) integratie in wijk en maatschappij. Er is een tekort aan geschikte woningen om de gewenste uitstroom van mensen vanuit zorginstellingen (maatschappelijke opvang etc.) goed te kunnen faciliteren. Samen met corporaties en zorginstellingen realiseren wij diverse nieuwe woonconcepten voor mensen die nog een (individuele) ondersteuningsbehoefte hebben. Om te zorgen voor passend en betaalbaar woningaanbod zetten we in op nieuwbouw, tijdelijke woningen, onzelfstandige wooneenheden en optimaal gebruik van de bestaande voorraad.
Een aanzienlijk deel van de bestaande woningen en woonomgeving is op dit moment (nog) niet geschikt voor kwetsbare ouderen of mensen met een ondersteuningsvraag. Ook is er behoefte aan nieuwe (geclusterde) woonvormen. We zien dat in bepaalde wijken of buurten in de stad bovengemiddeld veel mensen wonen die op één of andere manier kwetsbaar zijn. Dat zet op sommige plekken de leefbaarheid onder druk. Deze ontwikkelingen vragen om een (her-)oriëntatie op het bestaande aanbod van wonen, welzijn en ondersteuning
Wij vragen het Rijk en provincie om ondersteuning (expertise, middelen, regelruimte) bij het realiseren van de woonopgave en de daarmee samenhangende verstedelijkingsopgave zoals het bereikbaar houden van onze stad of voldoende recreatieruimte en andere voorzieningen van onze inwoners. Met provincie Utrecht en het Rijk voeren wij de regiodeal Vitale Wijken uit. In deze aanpak zetten wij voor het Soesterkwartier en Langs Eem en Spoor in op een integrale aanpak die de groei van de stad op een duurzame wijze moet faciliteren. In de aanpak gaan sociale en fysieke wijkvernieuwing hand in hand. Ook worden verbindingen gelegd met de energietransitie. Wij zetten in op een gezond stedelijk leven voor iedereen.
Samen met de regio sluiten we een Woondeal met het Rijk en de provincie Utrecht om het woningtekort terug te dringen en betaalbaar aanbod te realiseren. Wij hebben hiervoor een samen met de regiogemeenten een voorstel gedaan voor een inhoudelijke samenwerkingsagenda. Een agenda die gericht is op het leveren van een aanzienlijke bijdrage aan de nationale en bovennationale groeiopgave. De regiogemeenten en wij staan samen met de provincie Utrecht klaar om daar mee aan de slag te gaan. Het Rijk laat in het najaar weten of zij die uitdaging ook met de regio wil aangaan en de Woondeal definitief gesloten kan worden.
We zijn samen met de stad op weg naar een nieuwe Omgevingsvisie. De drie opgaven (groeiende stad, inclusieve stad, duurzame stad) vormen hiervoor het vertrekpunt. De omgevingsvisie legt de ambities en beleidsdoelen voor de fysieke leefomgeving voor de lange termijn vast: de samenhang tussen ruimte, water, milieu, natuur, landschap, mobiliteit en cultureel erfgoed.Door middel van keukentafelgesprekken en wijkgesprekken informatie bij bewoners opgehaald. De analysefase is afgerond met de oplevering van de bouwstenennotitie. In de bouwstenennotitie hebben wij de hoofdvragen in beeld gebracht waarop de Omgevingsvisie een antwoord moet geven. Vaststelling van de visie is voorzien in 2020. Met de regiogemeenten hebben wij het initiatief genomen een ontwikkelbeeld op te stellen dat in beeld moet brengen hoe Amersfoort en de regio op de lange termijn zich verder wil ontwikkelen.
Ook werken we aan een ruimtelijk kader voor de randen van Amersfoort. Daarin worden de belangrijke waarden (zoals cultuurhistorie, natuur, wonen, werken, recreëren) in het gebied benoemd en geeft dit kader aan hoe hiermee omgegaan moet worden als er initiatieven zijn voor ontwikkelingen in het gebied. De visie voor de Heuvelrugzone zal in 2020 worden afgerond en de gesprekken over een visie Hoogland West en Vathorst-Noord worden voortgezet. Ook de toekomst van de landbouw in deze gebieden is een gesprek dat we samen met inwoners van dit gebied, belangenorganisaties en de raad voeren.
Met de vaststelling van de participatiegids hebben wij duidelijke doelen en uitgangspunten voor participatie rond ruimtelijke ontwikkelingen zijn vastgesteld. Wij gaan eerder het gesprek aan mensen over initiatieven. Met de website www.metamersfoort.nl geven wij invulling aan de online participatie. Om zo meer mensen te bereiken. Een stap die door de beperkende maatregelen rondom het Coronavirus nog meer van belang is.
Duurzame mobiliteit en verbeteren bereikbaarheid
Vanuit de centrale opgave om Amersfoort duurzaam en inclusief te laten groeien ligt er een nadrukkelijke opgave voor mobiliteit. Toegang tot schone vervoersvormen, faciliteren van de woningbouw, en een leefbare omgeving om te wonen werken en recreëren staan daarbij centraal. Om de mobiliteitsgroei op te kunnen vangen zijn veranderingen nodig in de wijze waarop mobiliteit wordt gefaciliteerd. In zekere zin staat Amersfoort aan de vooravond van een mobiliteitstransitie. Hoe deze transitie eruit ziet en wat daarbij de ‘meest kansrijke sporen’ zijn valt niet vooraf te zeggen. De ontwikkelingen, veelal technologie gedreven, gaan snel en zijn niet altijd even voorspelbaar. De beschikbare ruimte om mobiliteit te kunnen faciliteren is beperkt en meer asfalt aanleggen is niet de vanzelfsprekende oplossing. Het mobiliteitsgebruik en het gedrag moet veranderen om de mobiliteitsgroei op te kunnen vangen. De komende jaren staan wij voor de uitdaging om tijdig en blijvend verkenningen te doen naar kansrijke technologieën en vervoersconcepten en tijdig in te spelen op kansen die zich voordoen, zowel technologisch als waar het gaat om samenwerkingen en bekostiging. Tijdig inhaken op de lobbykansen en planvorming vanuit het rijk is daarbij essentieel, zoals in de huidige ideevorming over een stedelijk lightrailverbinding voor de Randstad. Daarbij ligt, gezien de aantallen en beperkingen op uitbreiding van de A28, voor de hand om aansluiting te vinden bij een verbinding met Utrechts Sciencepark.
Wij blijven werken aan de bereikbaarheid voor de auto, de fiets en het openbaar vervoer. Daarbij is afstemming en samenwerking met andere overheden, waaronder onze buurgemeenten, nodig (ontsluiting westzijde Vathorst/Bovenduist). De projecten uit het programma VERDER worden afgerond.
Om de ambitie voor meer stadsrandparkeren te realiseren wordt een haalbaarheidsstudie gedaan. Andere verkenningen die zullen worden gedaan zijn: het verbeteren van de verkeersveiligheid op de Noordewierweg, alternatieven of mogelijkheden om de verkeersontsluiting en verkeersveiligheid op de Nieuwe Poort en Centraal Stadsgebied te verbeteren.
De reconstructie van Knooppunt Hoevelaken en de verbreding van de A1 en A28 ondervinden tegenslagen. Dit als gevolg van de gestaakte aanbesteding van de A28. Ook de effecten van de PAS uitspraak zijn nog niet helemaal duidelijk.
Wij werken aan een beter fietsnetwerk in Amersfoort en in de regio. Wij voeren het fietsplan, waarvoor 5 mln. aan coalitiemiddelen beschikbaar is, versneld uit. Betere fietsverbindingen dragen bij aan een betere bereikbaarheid, minder uitstoot maar komt ook de leefbaarheid ten goede (minder autoverkeer en beslag op de openbare ruimte). Om de verkeersveiligheid te verbeteren starten we met de aanpak van de top 10 door fietsers als onveilige locaties aangegeven. Soms kan de verkeersveiligheid met kleine ingrepen worden verbeterd. Maar bijvoorbeeld rotonde Borneoplein vraagt om meer voorbereidingstijd en moet in nauw overleg met belanghebbenden worden uitgewerkt.
De toename in mobiliteit en verschillen in snelheden noopt tot een andere omgang met de openbare ruimte. De verdeling van de schaarse openbare ruimte betekent dat andere voetgangers en fietsers bijvoorbeeld meer ruimte krijgen. Een van de eerste concrete maatregelen hierin is het autoluw maken van de binnenstad.
Wij stellen een parkeervisie op waarin onder meer het parkeerbeleid - zal het vraagstuk over de benutting van de openbare ruimte bij een stijgende mobiliteit wens aan de orde komt. Parkeerdruk door forenzen, het bezit van een 2 e of 3 e auto en de druk die dit geeft op de openbare ruimte, betekent dat het college zal blijven verkennen in welke wijken parkeerregimes verbeterd kunnen worden om de leefbaarheid te verbeteren. In de binnenstad worden parkeerplaatsen op historisch mooie plaatsen opgeheven en langs de singels wordt betaald parkeren omgezet in vergunning parkeren.
Mobiliteit verduurzamen gaat over meer dan het faciliteren van een ‘schonere aandrijving met ’ voor motorvoertuigen met als einddoel zero-emissie en het reduceren van de CO2 uitstoot. Het gaat ook over gedragsverandering, het college verkent concepten die mobiliteit bieden maar zonder eigen autobezit, zoals Mobility as a Service (MaaS).
In 2021 continueren we onze inzet op het verbeteren van de luchtkwaliteit op basis van een in het januari 2020 door de raad vast te stellen bijgestelde set van maatregelen. Inzet is om de WHO-richtlijnen voor 2030 te behalen. De haalbaarheid hiervan is in het geding als er vanaf 2022 geen middelen vrij worden gemaakt.
Stedelijk beheer/ Milieu
Een veilige, leefbare en groene leefomgeving is van groot belang voor de fysieke en mentale gezondheid van onze stad en haar inwoners. En in de coronacrisis is de nabije buitenruimte voor mensen alleen maar belangrijker geworden. Met de ontwikkeling en het structurele beheer van onze openbare ruimte zorgen wij daarvoor en spelen wij daarnaast in op de gevolgen van het veranderende klimaat. Ook in 2021 gaan we verder met de uitvoering van het Programma Klimaatbestendige en Groene stad, waarmee we o.a. de biodiversiteit vergroten, onze stad vergroenen en problemen rondom hittestress en wateroverlast aanpakken. Dat doen we zoveel mogelijk in samenhang met andere werkzaamheden in de wijken, bijvoorbeeld als het gaat om vervangingen, herinrichtingen, inbreidingen en gebiedsontwikkelingen. In 2021 actualiseren wij bovendien het Basis Riolerings Plan (BRP), waarvoor o.a. gedetailleerde stresstesten uitgevoerd worden waarmee we kwetsbaarheden voor hevige regenval en droogte op wijkniveau in beeld brengen.
Daarnaast zetten wij in 2021 de ingeslagen weg voort met de actieve bestrijding van invasieve exoten, zoals de eikenprocessierups. Voor wat betreft de Japanse Duizendknoop geldt dat wij in 2021 beginnen met een nieuwe aanpak, zonder een verdere inzet van chemische bestrijdingsmiddelen.
Een onderdeel dat een belangrijke rol speelt in de leefbaarheid van een stad is de afvalinzameling; doel is om in 2030 afvalloos te zijn als het gaat om huishoudelijk afval. Daarvoor is in een groot deel van Amersfoort reeds het omgekeerd inzamelen ingevoerd. In 2021 komen we met een uitwerkingsplan voor het inzamelen van grondstoffen in de hoogbouw voor de hele stad. Ondanks de goede resultaten die wij met het omgekeerd inzamelen bereiken en de financiële baten die het oplevert, krijgen wij in 2021 helaas te maken met stijgende verwerkingskosten voor afval en daarmee een stijging van de afvalstoffenheffing. Omdat een hoger scheidingspercentage door omgekeerd inzamelen een dempend effect op de kosten heeft, is het van belang om hierop te blijven inzetten.
Amersfoort is en blijft een gezonde en veilige stad waar de basiskwaliteit voor geluid, lucht, bodem en veiligheid in orde is. Waar mogelijk maken we Amersfoort stiller, schoner en veiliger, we adviseren hierover binnen plannen en projecten om zo daar waar mogelijk de milieukwaliteit te verbeteren en een gezonde leefomgeving te bevorderen. Komend jaar vindt een grote sanering plaats van de VETgas terrein. Via het Centrum voor Natuur en Milieu Educatie (CNME) in het Groene Huis faciliteren we scholen en kinderopvang bij het geven van natuur- en milieueducatie. In het Groene Huis vinden onze inwoners informatie, inspirerende activiteiten en een ontmoetingsplek rond natuur en duurzaamheid. Met vrijwilligers dragen we bij aan het (ecologisch) beheer van het landgoed ter ondersteuning van educatieve activiteiten en natuurgerichte recreatie in en om Het Groene Huis